Geschiedenis beeldonderwijs

Geschiedenis

Hier zijn uitgaven opgenomen die van historisch belang zijn voor beeldonderwijs of die licht werpen op de historie van beeldonderwijs. De geschiedenis van beeldonderwijs is voor een goed deel te volgen in de maandbladen van de Nederlandse Vereniging voor Tekenonderwijs (NVTO) die in 1880 werd opgericht. In 1884 kwam het eerste maandblad uit

	Asselbergs-Neessen, V. Kind, kunst en opvoeding: De Nederlandse beweging voor beeldende expressie Acco, Amersfoort 1989 (318 blz) De ontwikkeling van de vrije expressiebeweging en de Reformpedagogie in Nederland. Dissertatie met veel afbeeldingen in kleur.
	Asselbergs-Neessen, Vera, M. van der Kamp Van Snieschoule tot centrum voor kunstzinnge vorming Honderd jaar school voor handenarbeid 1892-1992 Van Dijk en Poorthuis, Groningen 1992 (136 blz) Het eeuwfeest van de Groningse School voor Handenarbeid, het oudste lokale centrum voor kunstzinnige vorming in het land, was een goede gelegenheid om met de geschiedschrijving van deze centra te beginnen.
	Bakhuizen van den Brink, C., W. van Leusden Handleiding bij het teekenen op de lagere School Nijgh en Van Ditmar, Rotterdam 1927 (287 blz) Voorafgaand aan de methodiek en de lesvoorbeelden gaat het over de schoolsituatie toentertijd, de geschiedenis van het tekenonderwijs en de toen moderne pedagogische richtingen. Veelvuldig is gebruik gemaakt van het werk en de afbeeldingen uit het boek van Kerschensteiner. Bij de methode hoort onder andere een doos met diersilhouetten die in een gleuf op een houten blokje gezet werden. Met tienjarigen werd begonnen met "plaattekenen". Verder kende men vrij tekenen, natuurtekenen, illustratief tekenen, ornamenttekenen, geheugen tekenen, dictaat-tekenen, illustratief tekenen, bordtekenen en lijntekenen.
	Bekker-Ketelaars, A.A.M.M. de Over onderwijs in tekenen NVTO, 1977 (152 blz) Het boek bevat twee scripties. De problematiek van het hedendaagse tekenonderwijs binnen het algemeen vormend onderwijs in Nederland (MO Pedagogiek A) en Onderwijstheorieën voor onderwijs in tekenen (MO Pedagogiek B)
	Belinfante-Ahn, L. Het kinderteekenen en het volle leven Ploegsma, Zeist 1920 (374 blz) Afbeeldingen van 470 kindertekeningen zijn achter de tekst toegevoegd. Op basis van een grote verzameling kindertekeningen is deze studie uitgevoerd, Het eerste grote onderzoek in Nederland.
	Blaaderen, Ina van e.a. (red.) Kinderen uiten zich Muusses, Purmerend 1950 (84 blz) Over de Werkgemeenschap voor Vernieuwing van Onderwijs en Opvoeding, waarvan De Werkschuit het studiecentrum was, en de activiteiten van De Werkschuit
	Bos, R., C.H. Steenbeek Nieuwe Teekenschool: Handleiding bij het teekenonderwijs op de lagere school, eerste deel Noordhoff, Groningen 1904 (123 blz) De tekst is van Bos, de tekeningen en afzonderlijk verkrijgbare wandplaten zijn van Steenbeek. Het boekje begint met een paar bladzijden geschiedenis. Dan is er een hoofdstuk over het vrije tekenen van jonge kinderen (naïef tekenen), en vervolgens begint de methode.
	Broeders, John Het teekenen in opvoeding en onderwijs De Sikkel, Antwerpen 1933 (134 blz) "Ten dienste van lagere scholen, middelbare scholen en normaalscholen" schreef Broeders, schoolopziener in Antwerpen erbij. Het is een boek met veel oefeningen en voorbeelden, les voor les. In 1944 verscheen de vierde (nagenoeg ongewijzigde) druk van het boek.
	Convents, Piet, Rik Declercq, Chris Herteweg Kunst en school? Van In, Lier 1995 (70 blz) Kunst en school? is een themanummer van het tijdschrift SCHOKLA (aflevering 143-144). Theoretische bespiegelingen, praktijkvoorbeelden, museum- en theaterbezoek en kunst in de lerarenopleiding.
SM	Dijk, M.D. van Beknopte geschiedenis van het teekenonderwijs op de Lagere school in Nederland Van Druten, Utrecht 1912
	Gelder, L. van, J.E. van Praag Grondslagen van de handenarbeid Beknopte theorie van de culturele, psychologische, didactische en praktische grondslagen van de handenarbeid Muusses, Purmerend 1957 (128 blz) Een algemene basis voor de theorie van de handenarbeid. 1975 twaalfde druk;
	Gerritse, A. Geschiedenis van de beeldende vorming Cantecleer, De Bilt 1974 (166 blz) De geschiedenis van beeldonderwijs vanaf de vroegste tijden tot 1974, beschreven tegen een algemene culturele achtergrond
	Gorter, K. Het teekenonderwijs in nieuwe banen. Een bijdrage tot de lectuur van het teekenonderwijs op de lagere school (met een inleiding van CA Zelverder) Laverman, Drachten 1908 (75 blz) Een samenvatting van wat Gorter in het onderwijs in praktijk bracht. Tekenonderwijs in dienst van de opvoeding van het kind.
	Groen, A. De theorie van de handenarbeid Wolters, Groningen 1940 (190 blz) Het boekje bereidde de student van de kweekschool en de LO akte voor op het mondelinge (theorie) examen handenarbeid . Het boekje bevat examengesprekken over verschillende aspecten van handenarbeid. Bespreking in Maandblad voor handenarbeid 1940-1941 april, nr 8 blz 72
	Groeneveld, L., B. Koevoets Kunstbeschouwing. Een inventarisatie van doelstellingen SBV, Utrecht 1976 (37 blz) Verslag van de SBV werkgroep Didactiek van de kunstbeschouwing.
	Hausmans, John (red) De kunst om het anders te doen. Een oriëntatie op de kunstvakken SLO, Enschede 1995 (85 blz) Enige achtergrondinformatie over de stand van zaken met betrekking tot de kunstvakken in het VO, gelardeerd met lesbeschrijvingen.
	Hoogbergen, Th., M. van Hoorn, P. Erkelens Niks talent... Kunstzinnige vakken in de knel LOKV, Utrecht 1987 (57 blz) Bij de invoering van de Mammoetwet staan de beeldende vakken er relatief gunstig voor. Er zijn echter nog enige nalatigheden in financiering en ook hebben de vakken audiovisueel, dans en drama nog geen plaats bij de kunstvakken. De brochure schetst een plan voor de toekomst.
	Kamp, M. v.d., e.a. De Lucaskrater Historie en analyse van en meningen over het beeldende-kunstonderwijs aan de kunstacademies in Nederland Van Gorcum, Assen 1984 (260 blz) Geschiedenis en een overzicht van de dertig kunstacademies die Nederland rijk is.
	Kampen, Joke van e.a. De werkschuit. Een geschiedenis van de kunstzinnige vorming Walburg Pers, Zutphen 1995 (133 blz) De geschiedenis van de Werkschuit bestrijkt de periode van 1950 tot 1987 en laat zich lezen als een geschiedenis van een ideaal. Het bevorderen van vrije expressie voor jeugdigen en volwassenen.
	Koevoets, B., H. van Rheeden, e.a. Geen dag zonder lijn. 100 jaar tekenonderwijs in Nederland 1880-1980 Van Dishoek, Haarlem 1980 (176 blz) Uitgegeven bij gelegenheid van het honderdjarigbestaan van de NVTO. Geen dorre opsomming van feiten, maar een verhaal dat zich concentreert langs kenmerkende situaties. Indeling in periode en onderwerp. De hoofdstukken zijn afzonderlijk te lezen. Veel interessante afbeeldingen.
	Lako, D. Overzicht van de geschiedenis van het teekenonderwijs, meer bepaald met het oog op de ontwikkeling van het teekenonderwijs in Nederland Mijs, Tiel 1899 (246 blz) Lako, secretaris van de NVTO, schreeft een zeer gedegen werk over de geschiedenis van het tekenonderwijs in Nederland. Vooral de begintijd komt uitgebreid aan de orde. Zonder afbeeldingen.
	Landelijk hoofddocentenberaad NLO TEHATEX Onderwijs in de beeldende vormgeving en de beeldende vakken Katholieke Lerarenopleiding, Sittard 1984 (24 blz) Uitgangspunten voor het onderwijs in de beeldende vakken, stand van zaken, oriëntatie op de functie en de plaats van de beeldende vakken in het voortgezet onderwijs en consequenties voor de lerarenopleidingen.
	Langevin, Vige, Jean Lombard, P. Post Kinderlijke expressie in deze tijd Wolters, Groningen 1949 (45 blz) Een lezing van Langevin van dec. 1948, een van Lombard van jan.1949 en van Post een reactie op beide en de stand van zaken in het Nederlandse tekenonderwijs .
	Mäkel, N.W. Onderwijs en kunstzinnige vorming Min van O&W, Den Haag 1969 (40 blz) Stand van zaken van de kunstvakken in het onderwijs in 1969.
	Martis, A. e.a. Kunstonderwijs in Nederland Nederlands Kunsthistorisch jaarboek 1979 Van Dishoeck, Haarlem 1979 (300 blz) Deel dertig uit de serie kunsthistorische jaarboeken. Paul Knolle schrijft over de Amsterdamse stadstekenacademie, Johannes Offerhaus over prijswinnende tekeningen van hetzelfde instituut, Adi Martis over het kunstnijverheidsonderwijs in Nederland, Maureen Trappeniers over Mathieu Lauweriks, Iris Fey over de invloed van de reformpedagogie op het tekenonderwijs in Nederland en Joke Hofkamp en Evert van UItert over De Nieuwe Kunstschool (1933-1943).
	Martis, A. Kunstbeschouwing, Kunstgeschiedenis/kunstbeschouwing en de middelbare akte tekenen Rijswijk 1986
	Martis, Adi Voor de kunst en voor de nijverheid Martis, Utrecht 1990 (368 blz) Over het ontstaan van het kunstnijverheidsonderwijs in Nederland. Het bestrijkt de periode 1817-1925. Proefschrift.
	Mekkink, Mieke (red.) De kunst meester Academie voor Beeldende Vorming, Amsterdam 1997 (160 blz) Opstellen van diverse auteurs over de geschiedenis van het tekenonderwijs en over de Amsterdamse academie en het tekenonderwijs. Uitgave bij gelegenheid van het in gebruik nemen van Hortusplantsoen 2 door de Academie.
	Merema, B. Aesthetische vorming door de beeldende kunst Van Dishoeck, Bussum 1947 (70 blz) Twee lezingen zijn hier gebumdeld. "Historische groei", gehouden voor de NVTO in april 1947 en "Nieuwe bezinning" bij gelegenheid van een Nederlandse inzending van tekeningen in Brussel in juli 1947.
	Min van O&W en WVC Kunsteducatie in het voortgezet onderwijs op weg naar een nieuw perspectief Min van O&W en WVC, Zoetermeer 1993 (56 blz) Stand van zaken volgens de ministeries.
	Nagel, Ineke, Harry Ganzeboom, Folkert Haanstra, Wil Oud Effecten van kunsteducatie in het voortgezet onderwijs SCO Kohnstamm Instituut, Amsterdam 1996 (162 blz) Onderzocht is in hoeverre kunsteducatie invloed heeft op latere kunstparticipatie en op latere sociaal-economische carrière. 1034 Oud-leerlingen hebben aan het onderzoek meegewerkt.
	Netelenbos, Tineke, Aad Nuis Cultuur en School Ministerie van OC en W, Den Haag 1996 (43 blz) Notitie met als doel het draagvlak voor cultuureducatie te versterken. Stimulans om scholen en culturele instellingen dichter bij elkaar te brengen.
	NVTO Gids voor congres en tentoonstelling bij het 50-jarig bestaan der vereniging NVTO, Amsterdam 1930 (70 blz) Programma van de vier congresdagen en catalogus van de tentoonstelling, met veel gedocumenteerd historisch materiaal.
	NVTO Vijftig jaren teekenonderwijs in Nederland. Beknopt verslag van het congres te Amsterdam in 1930, uitgegeven ten behoeve van het onderwijs en van studeerenden, met steun van het departement van OKW Brusse, Rotterdam 1930 (92 blz) Samenvattingen van een aantal inleidingen, debatten en 71 afbeeldingen van leerlingenwerk.
	Olff, Kees Handenarbeid in ontwikkeling SLO, Enschede 1990 (30 blz) Kees Olff schreef dit bij zijn afscheid als leerplanontwikkelaar bij de SLO. Allerlei aspecten van de handenarbeid komen erin voor. Vooral historische bespiegeling.
	Oostra, B. Beeldende vorming in theorie en praktijk Nelissen, Bloemendaal 1980 (280 blz) Een beknopt historisch overzicht van het kunstvak en beeldende vorming, een analyse van enkele uitgangspunten van de beeldende vorming en een beschrijving van enkele praktijksituaties.
	Plantenga, J.H. De academie van 's-Gravenhage en haar plaats in de kunst van ons land. 1682-1937 Raad van Bestuur Academie, Den Haag 1938 Bij de voltooiïng van het nieuwe academiegebouw werd een gedenkboek uitgegeven met daarin veel over de geschiedenis van kunst en kunstonderwijs in Nederland.
	Post, P. Vrije expressie en esthetische vorming Wolters, Groningen 1956 (144 blz) Sinds 1933 een soortgelijk boekje Teekenen en Teekenonderwijs van Kohnstamm en Veen verscheen, zijn inzichten over expressie zodanig gewijzgd dat een compleet nieuw boekje moest verschijnen. De instelling van de onderwijzer op zijn schoolarbeid moest veranderen.
	Pots, Roel Cultuur, koningen en democraten. Overheid & cultuur in Nederland SUN, Nijmegen 2000 (645 blz) De relatie tussen overheid en culruur in een historisch kader. Vanaf de Bataafs-Franse tijd tot 2001. Veel aandacht voor de invloed van particulieren en professionals.
	Prak, N.L. Geschiedenis van het ontwerponderwijs Cantecleer, De Bilt 1980 (158 blz) Beknopt historisch overzicht van de ontwikkeling van het onderwijs in de kunstnijverheid en de industriële vormgeving met de nadruk op de 19e en 29e eeuw.
	Rheeden, H. van Om de vorm: Een eeuw teken-, handenarbeid- en kunstnijverheidsonderwijs in Nederland SUA, Amsterdam 1989 (198 blz) Van Rheeden gaat uitvoerig in op de spanning tussen de vaak verheven idealen en de weerbarstige onderwijspraktijk van alledag. markante persoonlijkheden als Molkenboer, Merema, Post, Citroen, Ros, Meilink en Boeke passeren de revue. In de jaren zestig van de vorige eeuw, toen de romantische opvatting definitief de overhand kreeg zijn de positieve aspecten van de meer zakelijke en formele traditie verloren gegaan in het kunstonderwijs. Het boek is rijk geïllustreerd.
	Rheeden, H. van, K. Herzog, O. Schilstra Nog een tekenles KABK, Den Haag 1992 (62 blz) Uitgegeven bij gelegenheid het symposium "Is kunst te leren" bij het 310 jarig bestaan van de Haagse academie. Bijdragen van diverse auteurs naar aanleiding van het boekje "Een tekenles, de stip" van Paul Citroen.
	Ringelestein, W. van Beknopte samenvatting van de geschiedenis van de beeldende vorming VAEVO, Den Haag 1970 (24 blz) De vereniging voor aesthetische vorming in het onderwijs had een afdeling documentatie en onderzoek die onder andere deze verzameling geannoteerde literatuur (Ned, eng, duits) voor beeldonderwijs maakte (conceptuitgave). 24 bladzijden, eenzijdig gestencild.
	Roekel, Joop van, P. Knolle, M. van Delft Haags naakt. Geschiedenis van het tekenen naar naakt model op de Haagse Academie van Beeldende Kunsten KABK, Den Haag 1982 (48 blz) Uitgegeven bij gelegenheid van het driehonderdjarig bestaan van de academie. Het boekje is gebaseerd op een niet uitgegeven doctoraalscriptie van Joop van Roekel.
	Schasfoort, B. Bibliografie van de Nederlandstalige literatuur op het gebied van het tekenonderwijs SLO, Enschede 1986 (204 blz) Annotatie door middel van indeling in rubrieken.Tevens zijn vindplaatsen aangegeven. Series wandplaten zijn eveneens opgenomen.
	VAEVO Gedenkbundel studiedagen VAEVO 1908-1958 VAEVO, Den Haag 1960 (176 blz) Op 29 en 30 dec 1958 vonden door de VAEVO georganiseerde studiedagen plaats in Den Haag en sloot aan bij de jaarvergadering van de NVTO op 29 dec. De VAEVO bestond 50 jaar. Dit boek geeft derhalve behalve een verslag van de lezingen van de studiedagen ook een overzicht van de geschiedenis van de VAEVO en de activiteiten op dat moment.
	Vos, Jozef Democratisering van de schoonheid. Twee eeuwen scholing in de kunsten SUN, Nijmegen 1999 (431 blz) Een samenhangend overzicht van de kunstpedagogische denkbeelden en initiatieven in Nederland gedurende de laatste tweehonderd jaar met een zwaar accent op de periode na 1945. Basis- en voortgezet onderwijs en centra voor de kunsten komen goed in beeld.
	Walter, K. De Hervorming van het teekenonderwijs. Positieve voorstellen Van Rossen, Amsterdam 1965 (65 blz) Zuidduits alternatief voor de Pruisische Reform. Tekenen naar de natuur is uitgangspunt.
	Westerveld, Maartje, Sandra van Beek Kunstzinnige Vorming op school Staatsuitgeverij, Den Haag 1978 (48 blz) Tekenen, handenarbeid en textiele werkvormen als eindexamenvakken. Stand van zaken en promotiemateriaal.
	Zwierink, A.M. De positie van de kunstzinnige vorming in het voortgezet onderwijs in historisch perspectief Min van WVC, Rijswijk 1985 (6 blz) Literatuurrapport nr. 27